ECODesign 2012

Geçtiğimiz Perşembe, Yapı Endüstri Merkezi’nin (YEM) bu sene beşincisini düzenlediği EKODesign Konferansındaydık. Farklı disiplinlerden konuşmacıların katıldığı konferansta; tasarımda ‘sürdürülebilirlik’ kavramı ve anlamı üzerine tartışılırken, çeşitli dallarda (endüstrü ürünleri tasarımı, mimari, tasarım kuramı, yapı malzemeleri ve ev aletleri) tasarlanan eko-çözümler, projeler paylaşıldı. Bütün bu tasarımları ve projeleri Yapı dergisinin Nisan 2012 ‘Yapıda Ekoloji’ ekinde detaylı bir şekilde bulmak mümkün. Ben daha çok, tüm tasarımcıları etkileyecek ve düşünmesini gerektirecek noktalara dikkat çeken Sosyolog Francesco Morace’nin konuşmasını aklımda kaldığınca aktarmak istiyorum.

Morace, sürdürülebilirliği, tüketim ve tüketici davranış eğilimleri ve bunların değişimi üzerinden açıklarken tasarımcılara ipucu oluşturucak dört model sundu. Bunlar; Elzem ve Sürdürülebilir / Güven ve Paylaşım / Çabuk ve Derin / Eşsiz ve Evrensel.

Elzem ve Sürdürülebilir  Bir tasarımdaki ya da tüketimdeki de diyebiliriz davranış eğilimini  ‘...önceki dönemlerde örneğin 80’li 90’lı yıllarda moda oluşturuyordu ve modanın ömrü 5-10 yıl arasında sürüyordu. Bugün ise uzun vadeli boyutlardan, paradigmalardan söz etmeliyiz. Paradigmalar, ömrü 30 yıl süren uzun döngülere sahip ve bu uzun vadeli boyutları düşünmemiz gerekiyor. ‘Sürdürülebilir’ kavramı da bu uzun döngülerden biri’ diyerek konuşmasına başlıyor Morace.

Bu uzun vadeli boyutlarda, tüketicinin tasarımlarda aktif olma isteğini görmemiz gerektiğini hatırlatırken geçmiş dönemde yani ‘moda’ yıllarında algı bir  ‘Yaşam Tarzı’ iken artık bu algının ‘Yaşam Olayları’ na doğru evrildiğinin altını çiziyor. Örneğin şehir sistemindeki algı, zaman-mekân kalitesi ve deneyim kalitesi ile ölçülmeye başlanırken, diğer tasarımlarda da kişinin aktif olabileceği ürünleri düşünmek gerekiyor. Daha çok deneyimin ve duyuların tatmininin kıyaslamasının yapılacağı bir algı gelişiyor önümüzde ve bu deneyim beklentisi paylaşma fikrini yanında getiriyor.

Güven ve Paylaşım  Morace giderek önemli hale gelen deneyimin paylaşılmasında, yeni yolların aranmasının gerektiğini, ki bunlardan en önemlisi olan ve yeni bir standart haline gelen inovasyonu, tasarımda yeniden düşünmemiz gerektiğini hatırlatıyor. Güven duygusu da en az paylaşım kadar önemli. İnsanlar artık bir tasarımdan bilgi istiyor bu yüzden tasarımcılara, tüketiciyle bilgiyi paylaşmanın ve güveni sağlamanın önemini vurgularken bu durumu şöyle özetliyor: ‘Geçmişte ‘imaj, görünüm’ ön plandaydı artık bu döngü tamamlandı şimdi ‘doğruluk ve güzellik’ ön planda. İnsanlar artık neyin özgün ve doğru olduğunu anlayabiliyorlar.’ Geçmişte görünürlük önemli iken şimdi güven ve paylaşımcılık ön planda, tasarım sorgulanıyor.

Çabuk ve Derin: Burdaki ‘çabuk’ hızın yoğunluğunu tanımlıyor çünkü bu yoğunluğun, farklı tasarımlarda, bazen hızlı olması gerekirken bazen de yavaş olması gerekebilir. Hız ise tasarımda ancak kalite yani derinlikle ölçülebilir. Yüzeysel olmayan çabuk ama aynı zamanda bilgiyi kaliteli ve derin bir şekilde sunan tasarımları anlayan ve bunu arayan yeni bir neslin olduğuna dikkat çekiyor Morace.

Eşsiz ve Evrensel: ‘Local düşünceyi küresele yerleştirmek lâzım’. Konuşmada yerin ruhu, kendine özgü güzelliği manalarına gelen ‘Genius Logi’’den örnekler sunarak, değerlerin, toplumların kendi özgünlüklerinin ve eşsizliklerinin korunması yönünde yeniden değiştiğine dikkat çekiyor ve bu korumanın kendini savunma şeklinde değil, gelişen şekilde genişleyen bir yapıda olması gerektiğini vurguluyor.

Tüketici için, ‘sürdürülebilirlik’ sadece ekolojik anlamda değil aynı zamanda küresel bir bakış açısı; dünya üzerindeki kaynakları koruyan ve bundan doğan güveni paylaşarak birlikte yaşamanın önemini ortaya koyan küresel bir bakış açısı, ‘sürdürülebilir’ kavramının algılarından birini oluşturuyor.

Konuşmasını ‘İlk başta katılmak, deneyimlemek daha sonrasında güvenmek ve nihayetinde de tasarım bizim için önemli olacak’ cümlesi ile sonlandıran Morace tasarımcılara yeni bir yön gösteriyor.

Alâ L. Cemali...